کارآفرینی دیجیتالی و انواع آن
اگر کارآفرینی را به معنای ایجاد فرصت‌های شغلی و خلق مشاغل جدید در نظر بگیریم، عصر دیجیتال بزرگ‌ترین فرصت برای کارآفرینی دیجیتال تلقی می‌شود.
کارآفرینی دیجیتال حوزه‌ای از کارآفرینی است که در آن از ابزارهای جدید تکنولوژیک نظیر اینترنت و ICT برای کسب و کار استفاده می‌شود. کارآفرین دیجیتال نیز به کسی گفته می‌شود که از همین ابزارها برای ایجاد فرصت‌های تجاری و کسب درآمد استفاده می‌کند.
به دلیل گسترش روزافزون و فراگیر شدن استفاده از اینترنت و دیگر ابزارهای تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات، کارآفرینی دیجیتال نیز با بهره‌گیری از این ابزارها در حال توسعه و رشد است.
کارشناسان با توجه به روندهای رو به رشد کنونی بر این باور هستند که در چهار دهه آینده یعنی تا سال ۲۰۴۵، سه درصد اشتغال در جهان در بخش کشاورزی، چهار درصد در بخش صنعت و ۹۳ درصد در بخش خدمات خواهد بود.
به دلیل این که کارآفرینی دیجیتال جزو بخش خدمات محسوب می‌شود و بدون تردید طی چند دهه آینده نقش این نوع فعالیت‌های اقتصادی در تولید ناخالص داخلی کشورها بسیار بالا خواهد بود، لذا پرداختن به مقوله‌ی کارآفرینی دیجیتال از هم اکنون لازم و ضروری به نظر می‌رسد.
در این مقاله سعی می‌شود تا انواع کارآفرینی دیجیتال و ابعاد آن مورد بررسی قرار گیرند.
انواع کارآفرینی دیجیتال
وقتی ما مدل‌های کسب و کار در فضای اینترنت را دسته‌بندی نماییم، به انواع فرصت‌های کارآفرینی دیجیتال نیز دست خواهیم یافت.
دسته‌بندی آقای مایکل راپا که از معروفیت و محبوبیت بیشتری در بین صاحب‌نظران برخوردار است، مدل‌های مختلف کسب و کار در فضای اینترنت را نمایش می‌دهد.
این مدل‌ها، می‌توانند فرصت‌های بسیار بزرگی برای کارآفرینی دیجیتال را فراهم آورند؛ شاهد این ادعا، شرکت‌هایی هستند که به واسطه‌ی همین مدل‌ها به وجود آمده و فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و به دست‌آوردهای بسیار بزرگی رسیده‌اند که در زیر به عنوان مثال از هر مدل ارائه می‌شوند.
۱- واسطه‌گری Brokerage
در این مدل فضای لازم برای اشتغال در برقراری ارتباط بین تولید‌کنندگان و مصرف‌کنندگان وجود دارد. شما می‌توانید به صورت دیجیتالی و از طریق اینترنت امکان ارتباط بین این دو را برقرار نموده و کسب درآمد نمایید. در این مورد می‌توان به سایت‌های ebay, paypal, amazon اشاره نمود.
۲- تبلیغات Advertising
انجام خدمات تبلیغاتی و کسب درآمد یکی از پرکاربردترین فرصت‌های شغلی در اینترنت به حساب می‌آید. در این حالت کارآفرین محتویاتی را فراهم می‌کند که عموما رایگان هستند و یا با آماده‌سازی سرویس‌های ویژه‌ای مانند E-mail, IM, Blog و … پیام‌های تبلیغاتی ارائه می‌نماید. در این حالت تبلیغات منبع اصلی درآمد محسوب می‌شود. کارآفرین خود می‌تواند یک تولید کننده محتوا و یا توزیع کننده‌ی محتوا باشد که توسط دیگران و در جایی دیگر تولید شده باشد. این مدل وقتی خوب کار می‌کند که حجم ترافیک ورودی مراجعه‌کننده زیاد و یا خیلی خاص باشد. برای این مدل سایت‌های yahoo, google, overture مثال‌های خوبی هستند.
۳- داده محوری Infomediary
داده‌ها در مورد مشتریان و عادات مصرف آن‌ها بسیار ارزشمند است. به ویژه اگر این داده‌ها به شکل دقیق و آنالیز شده باشد. در این مدل به روشی اطلاعات مشتریان و روش مصرف آن‌ها جمع‌آوری، تحلیل و سپس از طریق اینترنت فروخته می‌شود. در این روش منبع اصلی درآمد، فروش اطلاعات است. به عنوان مثال می‌توان سایت‌های Cool Saving, Double Click را نام برد.
۴- تجاری Merchant
خرده‌فروشان و عمده فروشان خدمات و محصولات می‌توانند اقدام به فروش اینترنتی خدمات و محصولات خود کنند. ممکن است فروش بر اساس لیست کردن قیمت‌ها و یا برگزاری مزایده و یا ارسال کاتالوگ‌ها باشد. سایت‌های Amazone, Barners & Noble مثالهایی برای این مدل هستند.
۵- تولیدی Manufacturer
به یک تولیدکننده این امکان داده می‌شود که به کمک اینترنت سریع‌تر به خریداران برسد و کانال‌های توزیع خود را فشرده‌تر سازد. این مدل می‌تواند مبتنی بر کارآیی، بهینه‌سازی،اصلاح خدمات به مشتری و … باشد. به عنوان مثال می‌توان از سایت‌های Dell, BMWFilms نام برد.
۶- همکاری Affiliate
در مقابل سایت‌های عمومی که هدف در آن‌ها جذب ترافیک بالای مشتریان می‌باشد، در این روش هدف جذب و فراهم نمودن فرصت خرید در جاهایی است که کاربران مشغول وبگردی و یا مرور وب هستند. در این روش هر سایتی که فکر می‌کند می‌تواند فرصت خرید برای دیگری را فراهم آورد، می‌تواند برای او تبلیغ کرده و در فروش او سهیم باشد. سایت‌های Amazone, Pay.per.click نمونه‌هایی هستند که از این مدل به درستی بهره گرفته‌اند.
۷- جامعه‌ای Community
دلیل منطقی وجود Community Model بر پایه شرافتمندی کاربران استوار است. کاربران سرمایه‌گذاری زیادی از نظر احساسات و زمان انجام می‌دهند. در این حالت درآمد ناشی از فروش محصولات یا خدمات اشتراکی می‌باشد. گاهی نیز سرویس‌های پیشرفته فروخته شده و یا تبلیغات مبتنی بر متن نیز انجام می‌شود. سرویس Open Source یکی از بزرگ‌ترین و معروف‌ترین‌ها در این مدل به شمار می‌رود. سایت‌های Orkut, Red Hat مثالهایی برای این مدل هستند.
۸- عضویت Subscription
کاربران به شکل متناوب (روزانه، هفتگی، ماهیانه و یا سالیانه) برای عضویت در یک سایت و استفاده از امکانات آن شارژ می‌شوند. البته در این مدل می‌توان خدمات معمولی را رایگان ارائه کرد و فقط بابت خدمات ویژه و خاص کاربران را شارژ نمود. از جمله سایت‌هایی که از این مدل استفاده می‌کنند می‌توان Listen, Classmaster را نام برد.
۹- کاربردی Utility
در این مدل یک سرویس برای کاربران فراهم می‌شود که بر اساس میزان استفاده هر کاربر از آن سرویس، پولی دریافت می‌شود. سایت Slash dot بهترین مثال برای این گروه به شمار می‌آید.
با توجه به دسته‌بندی فوق به این نتیجه می‌رسیم که تمامی مشاغل سنتی موجود در جامعه امکان فعالیت در عرصه‌ی دیجیتال را داشته و دارند. اما از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین فضای کارآفرینی دیجیتال که در ایران فراهم است نباید از حوزه‌های دولت الکترونیک، بانک‌داری الکترونیک، آموزش الکترونیک، توریست و درمان غافل شویم. این حوزه‌ها نه تنها قابلیت دیجیتالی شدن و کارآفرینی دیجیتال را دارند، که به عنوان یک ضرورت و نیاز جدی هم مطرح هستند و این موضوعی است که توجه بیش از پیش مسئولان را می‌طلبد. همان‌گونه که در صنعت کشاورزی نه فقط به وجود زمین بلکه به زیرساخت‌های مختلف از جمله جاده، وسایل حمل و نقل و توزیع، ماشین آلات کشاورزی و… نیازمند هستیم، در عرصه‌ی کارآفرینی دیجیتال نیز به فراهم بودن زیرساخت‌ها، قوانین و امکانات مناسب نیاز خواهیم داشت.